ด้านการเมืองและความมั่นคง

ไทยและสปป.ลาว มีหลายกลไก เพื่อส่งเสริมความร่วมมือด้านการเมืองและความมั่นคง กลไกที่ดูแลภาพรวมความสัมพันธ์ทั้งหมด ได้แก่ คณะกรรมาธิการร่วมว่าด้วยความร่วมมือไทย-ลาว (Joint Commission : JC) ซึ่งมีรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศของทั้งสองฝ่ายเป็นประธานร่วม ประเด็นหารือในกรอบความร่วมมือนี้ครอบคลุมทุกมิติ เช่น การรักษาความสงบเรียบร้อยบริเวณชายแดน การเปิดจุดผ่านแดนการเชื่อมโยงเส้นทางคมนาคม แรงงาน เป็นต้น

การประชุมคณะกรรมาธิการร่วมว่าด้วยความร่วมมือไทย-ลาว ครั้งที่ 16 ระหว่างวันที่ 14-15 ตุลาคม 2553 ณ โรงแรมดุสิตธานี มีนายกษิต ภิรมย์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ และดร.ทองลุน สีสุลิด รองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ สปป.ลาว เป็นประธานร่วม

ความร่วมมือทางการเมืองและความมั่นคงยังมีกลไกในแต่ละสาขาดังนี้

1. การสำรวจและจัดทำหลักเขตแดน

ไทยและลาวมีชายแดน 1,810 กิโลเมตร มีพรมแดนทั้งทางบกและทางน้ำ (แม่น้ำโขงและแม่น้ำเหือง) มีคณะกรรมาธิการเขตแดนร่วม (Joint Boundary Commission:JBC) ซึ่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศของทั้งฝ่ายเป็นประธานร่วม เป็นกลไกในการสำรวจและจัดทำหลักเขตแดน ปัจจุบันได้จัดทำหลักเขตแดนทางบกเสร็จแล้วมากกว่าร้อยละ 95

2. การรักษาความสงบเรียบร้อยบริเวณชายแดน

โดยที่ไทยและลาว มีชายแดนถึง 1,810 กิโลเมตร การรักษาความสงบเรียบร้อยบริเวณชายแดน เพื่อให้ประชาชนของทั้งสองฝ่ายดำรงชีวิตได้อย่างปกติสุข จึงเป็นเรื่องสำคัญ หน่วยงานความมั่นคงที่มีบทบาทสำคัญในเรื่องนี้ คือ กระทรวงกลาโหมและกระทรวงมหาดไทย กลไกความร่วมมือระหว่างกระทรวงกลาโหมและกระทรวงป้องกันประเทศ สปป.ลาว ได้แก่ คณะกรรมการร่วมมือรักษาความสงบเรียบร้อยตามชายแดนทั่วไปไทย-ลาว (General Border Committee:GBC) จัดตั้งเมื่อปี 2533 มีรัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหมและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงป้องกันประเทศ สปป.ลาว เป็นประธานร่วม จัดประชุมครั้งแรกเมื่อปี 2534

พล.อ.ประวิตร วงษ์สุวรรณ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหม เยือน สปป.ลาว ระหว่างวันที่ 4-5 มิถุนายน 2552 และได้เยี่ยมคารวะนายบัวสอน บุบผาวัน นายกรัฐมนตรีแห่ง สปป.ลาว

พล.อ.ประวิตร์ วงษ์สุวรรณ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหม และพล.ท.ดวงใจ พิจิด รัฐมนตรีว่าการกระทรวงป้องกันประเทศ สปป.ลาว ลงนามในบันทึกการประชุมคณะกรรมการร่วมมือรักษาความสงบเรียบร้อยตามชายแดนทั่วไปไทย-ลาว ครั้งที่ 18 เมื่อวันที่ 10 กรกฎาคม 2553 ณ เมืองปากเซ แขวงจำปาสัก

ในปี 2536 คณะกรรมการร่วมมือรักษาความสงบเรียบร้อยฯ (GBC) ได้ตั้งคณะอนุกรรมการร่วมมือรักษาความสงบเรียบร้อยตามชายแดนทั่วไปไทย-ลาว (อนุ GBC) กำหนดประชุมปีละ 2 ครั้ง เพื่อติดตามการปฏิบัติงานภายในกรอบนโยบาย GBC และเสนอผลการดำเนินงาน และข้อพิจารณาในเประเด็นที่เกี่ยวข้อง เช่น ปัญหาคนเข้าเมืองผิดกฎหมายความร่วมมือระหว่างกองทัพความร่วมมือในการรักษาเส้นเขตแดน เป็นต้น

ในส่วนของกระทรวงมหาดไทยและกระทรวงป้องกันความสงบ สปป.ลาว กลไกประสานงานระดับสูงสุด คือ การประชุมคณะผู้ว่าราชการจังหวัด-เจ้าแขวงชายแดนไทย-ลาว มีรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทยและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงป้องกันความสงบ สปป.ลาว เป็นประธานร่วม จังหวัดที่มีชายแดนติด สปป.ลาว มี 12 จังหวัด ได้แก่ เชียงราย พะเยา น่าน อุตรดิตถ์ พิษณุโลก เลย หนองคาย บึงกาฬ นครพนม มุกดาหาร อำนาจเจริญ อุบลราชธานี ฝั่งลาวมี 9 แขวงที่ติดชายแดนไทย ได้แก่ บ่อแก้ว ไซยะบูลี เวียงจันทน์ นครหลวงเวียงจันทน์ บอลิคำไซ คำม่วน สะหวันนะเขต สาละวัน และจำปาสัก (แขวงเวียงจันทน์เป็นเขตการปกครองต่างหากจากนครหลวงเวียงจันทน์ ซึ่งเป็นเมืองหลวง)

ในระดับท้องถิ่น จังหวัดและแขวงชายแดนไทยลาวมีการประชุมประสานงานของคณะกรรมการร่วมมือรักษาความสงบเรียบร้อยตามชายแดนทั่วไปไทย-ลาว ระดับจังหวัด-แขวง มีผู้ว่าราชการจังหวัดกับเจ้าแขวงเป็นประธานร่วม โดยมุ่งหวังให้สามารถแก้ไขปัญหาที่อาจเกิดขึ้นให้ยุติในระดับท้องถิ่น

ประเด็นสำคัญที่หารือกัน ได้แก่ การเปิดจุดผ่านแดน การอำนวยความสะดวกในการข้ามแดน และการรักษาความสงบเรียบร้อยบริเวณชายแดน

3. การดำเนินกิจกรรมในแม่น้ำโขงและแม่น้ำเหือง

แม่น้ำโขงและแม่น้ำเหืองเป็นแม่น้ำที่เป็นเขตแดนระหว่างประเทศ ในอดีตเคยมีปัญหาการลักลอบดูดทรายและปัญหาตลิ่งถูกกัดเซาะ ทั้งสองฝ่ายจึงได้ตั้งคณะกรรมการร่วมไทย-ลาวเพื่อดูแลการดำเนินกิจกรรมต่างๆ ตามแม่น้ำโขงและแม่น้ำเหือง (Joint Committee for Management on Mekong River and Heung River:JCMH) เป็นกลไกป้องกันและแก้ไขปัญหา มีปลัดกระทรวงมหาดไทยเป็นประธานฝ่ายไทย

4. ยาเสพติด

สำนักงาน ป.ป.ส. และสำนักงานคณะกรรมการแห่งชาติลาวเพื่อควบคุมและตรวจตรายาเสพติดมีการประชุมหารืออย่างสม่ำเสมอเพื่อร่วมกันแก้ปัญหายาเสพติด ทั้งในด้านการปราบปรามและด้านการบำบัดรักษาและฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติด ความร่วมมือที่เป็นรูปธรรม เช่น

• การตั้งสำนักงานประสานงานปราบปรามยาเสพติดชายแดน (Border Liaison Office) 9 แห่ง
• ไทยสนับสนุนการก่อสร้างและด้านวิชาการแก่ศูนย์บำบัดรักษาและฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติดที่แขวงจำปาสัก
• การให้ทุนฝึกอบรมแก่บุคลากรลาว
• การแลกเปลี่ยนข่าวสารเพื่อจับกุมเครือข่ายค้ายาเสพติด
• สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องค์การมหาชน) และกระทรวงการต่างประเทศมีโครงการนำองค์ความรู้ด้านการปลูกพืชทดแทนพืชเสพติดของมูลนิธิโครงการหลวง และการพัฒนาการเกษตรบนพื้นที่สูงอย่างยั่งยืน ไปประยุกต์ใช้ในการพัฒนาอาชีพและคุณภาพชีวิตของประชาชนภายหลังเลิกปลูกฝิ่นใน สปป.ลาว พื้นที่นำร่อง คือ บ้านนาห้วยอุ่น และบ้านนาแสนคำ เมืองไซ แขวงอุดมไซ โดยเกษตรกรสนใจปลูกมะม่วง พลัม พีช องุ่น เสาวรส เลี้ยงสุกร และการผลิตปุ๋ยชีวภาพ

นอกจากความร่วมมือในระดับทวิภาคี ไทยและสปป.ลาว ต่างเป็นสมาชิกกรอบความร่วมมือ 7 ฝ่ายว่าด้วยความร่วมมือในการควบคุมยาเสพติด ซึ่งประกอบด้วย ไทย สปป.ลาว กัมพูชา เวียดนาม พม่า จีน และสำนักงานยาเสพติดและอาชญากรรมแห่งสหประชาชาติ (UNODC)

นายทองสิง ทำมะวง นายกรัฐมนตรี สปป.ลาว เป็นประธานในพิธีเปิดการประชุมระดับรัฐมนตรีของภาคีบันทึกความเข้าใจว่า ด้วยความร่วมมือในการควบคุมยาเสพติด 7 ฝ่าย ได้แก่ ไทย สปป.ลาว จีน เมียนมาร์ กัมพูชา เวียดนาม และ UNODC เมื่อวันที่ 24 พฤษภาคม 2554 ที่โรงแรมลาวพลาซ่า หัวหน้าคณะผู้แทนไทย คือ พล.ต.อ.กฤษณะ ผลอนันต์ ที่ปรึกษารัฐมนตรีว่าการกระทรวงยุติธรรม

การแลกเปลี่ยนการเยือน

การเยือน สปป.ลาว ของฝ่ายไทย

ระดับพระบรมวงศานุวงศ์

1. พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ

2. สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร

3. สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี

4. สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์

5. พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าพัชรกิติยาภา

ระดับนายกรัฐมนตรี

การเยือนไทยของฝ่ายสปป.ลาว

ระดับประธานประเทศ

ระดับนายกรัฐมนตรี